Gerçek Doğal Taş Nasıl Anlaşılır?

Doğal taşlar milyonlarca yıldır var olmasına ve ilkçağlardan bu yana kullanılmasına rağmen son yıllarda çok daha popüler hale geldi. Değerli doğal taşlara talep çok, rezerv az olunca teknolojinin de gelişmesi ile birlikte sahte ve sentetik (ikisi farklı) taşlar da maalesef piyasada yerini aldı. Bu sebeple insanlar merak ediyor. Bir taş alıyorum ama acaba gerçek mi? Gerçek doğal taş olduğunu nasıl anlayabilirim?

Gerçek doğal taş nasıl anlaşılır? Sitemizi yayına aldığımız 2012 yılından buyana birçok soru aldık bu konuda sizlerden. En fazla aldığımız sorular ise şöyle;

• Doğal taşın gerçek olup olmadığını nasıl anlarım?
• Gerçek doğal taş nasıl anlaşılır?
• Aldığım taş gerçek mi Sahte mi nasıl anlarım?
• Bir taş buldum, bu taş ne olabilir?

Bunlar cevaplaması çok kolay sorular değil. Bu soruları aldığımızda elimizden geldiğince yardımcı olmaya çalışıyoruz ancak bu konu hakkında bir yazı hazırlamanın zamanı gelmişti.

Bir taşın gerçek doğal taş olup olmadığını nasıl anlarım?

Bir taşın gerçek olup olmadığını anlamanın birçok yolu vardır ancak kolay bir yolu yoktur maalesef. Alırken şunu yapın şöyleyse gerçektir diyebilmek için bile bilgi birikimine sahip olmanız gerekir..

Taşları gruplara ayıralım ve tek tek inceleyelim.

• Değerli Taşlar (Mücevher Taşları)
• Doğal Taşlar (Yarı Değerli Taşlar)
• İşlem Görmüş Doğal Taşlar
• Laboratuvarda İşlem Görmüş Sentetik Taşlar
• Sahte Taşlar

Değerli Taşlar (Mücevher Taşları) Nasıl Anlaşılır?

Eğer almak üzere olduğunuz mücevher kalitesinde bir değerli taş ise muhtemelen ona yüklü miktarda para ödemek üzeresinizdir. Aslında bu aşamada işiniz hem daha kolay hem de daha zor. 🙂

Daha önceki yazılarda bahsettiğimiz gibi değerli taşlar kategorisinde 4 taş bulunuyor. Bunlar Elmas, Yakut, Safir ve Zümrüt. Ancak bu kategoride olmasa da kıymet olarak değerli, nadir ve pahalı olan başka taşlarda vardır. Tanzanit, Zultanit, Aleksandrit, Topaz gibi bazı taşlar yarı değerli taşlar kategorisinde listelense de aslında nadirliği ve güzelliği ile artık kıymetli taşlardır.

Değerli taşların “değerini” belirleyen özellikler arasında karat ölçüsü (ağırlığı), rengi, kristalin temizliği, nadirliği, kesim modeli vb. ölçütler kullanılır. Mücevher taşları bu kriterlere göre fiyatlandırılır. Fiyat çok yüksek olmak zorunda değildir, önemli olan değerinde ücret ödemektir.

Konumuza dönecek olursak, değerli taşlar için alışveriş yapmak taşlardan hiç anlamayan biri için zor olabilir. Sentetik taşlardan, değerli taşları ayırt etmek zordur. Ayrıca bu tür taşları tanımlamak için kullanılan etiketler kafa karıştırıcı olabilir. Değerli taşlara ve onları tanımlamak için kullanılan terminolojiye aşina değilseniz yani bu alanda uzman değilseniz, gerçek olmayan bir taş için yüksek bir bedel ödeyebilirsiniz ya da gerçek ama daha düşük değerde bir taşa daha yüksek bir rakam ödeyebilirsiniz. Bir mücevher taşının değerini inceleme yapmadan, çıplak gözle anlamanız imkansıza yakındır. Bu sebeple aşağıdaki seçenekleri önerebilirim;

Değerli taş alırken gerçek olup olmadığını nasıl anlayabiliriz?

• Değerli bir mücevher taşı alıyorsanız mutlaka sertifikasını isteyin. Kıymetli taşlar için uluslararası geçerliliği olan sertifikalar düzenleniyor.
• Kıymetli bir taş bulduğunuzu düşünüyorsanız size en doğru cevabı bir gemolog yapacağı analiz sonrasında verecektir.
• Mümkün olduğunca güvenilir ve sattığı ürünün arkasında duracak kurumlardan alışveriş yapın.

Gerçek Doğal Taş Nasıl Anlaşılır?

Yarı değerli taşlar olarakta adlandırdığımız doğal taşların görünümü genelde kusursuz değildir. Şekil, renk, ışıltı, saydamlık gibi birçok açıdan herhangi iki doğal taş birbirine benzemeyecektir.

Bir doğal taş alırken gerçek olup olmadığını anlayabilmek istiyorsanız öncelikle bu konuda bilgili olmanız, öncesinde alacağını taşın özelliklerini araştırmanız gerekir.

Doğal taş alırken gerçek olup olmadığını nasıl anlayabiliriz?

Bu konuda fikir verebilecek birkaç yöntemden bahsedeceğim ancak bunlar sadece birer örnektir. Doğada binlerce çeşit doğal taş türü bulunuyor ve bunların bir çoğunu evde deneyeceğimiz yöntemlerle anlamamız çok zor. Herbiri hakkında detay veremeyeceğimden en bilinenler üzerinden örnekler verdim.

• Öncelikle alacağınız taşın (yada kristalin) kimyasal ve fiziksel özellikleri konusunda bilgiye sahip olun. Sertlik derecesi nedir? Özgül ağırlığı nedir? İçerisinde hangi mineraller bulunur?
• Bir taş bulduysanız öncelikle mohs sertlik cetvelinde belirtildiği şekilde sertliğini belirlemeye çalışabilirsiniz. Basit bir örnek vermek gerekirse; Elmas en sert taştır. Sertlik derecesi 10’dur. Elmas camı çizer ancak bir Elması ancak başka bir elmas çizebilir. Sertlik derecesi 7 olan kuvars grubunda ise kendinden daha sert taşlar çizik bırakabilirken, daha düşük sertliktekiler bırakmaz. Sertliği 1 olan talk olarak adlandırılan taşlarda ise tırnağınızla bile çizik bırakabilirsiniz.
• Kristal yapısı hakkında bilgi edinin. Örneğin Ametist genelde biraz daha küçük dişli kristaller halinde oluşabilirken, Sitrin daha büyük dişler halde kristaller oluşturur. (Bu Sitrin asla küçük dişler halinde bulunamaz demek değildir, ama bu nadir bir durumdur.) Turmalin taşının kristalleşme yapısı ise çok daha farklıdır. 1 parça işlenmemiş siyah turmalin parlak bir odun parçası gibi görünebilir.)
• Doğal taşların kristal yapılarının içerisindeki optik olayları kontrol edin. (Saydam taşlar için) Genellikle içerisinde kırılımlar ve gökkuşağının 7 rengini görebileceğiniz yansımalar oluşturacaktır. Çok kusursuz ve hiçbir kırılma olmayan bir taşın cam olma ihtimali olduğunu unutmayın. Yarı saydam yada opak taşlarda ise genelde taş içerisinde damarlar bulunur.
• Renkleri çok canlı ise boyama işlemi olma ihtimali vardır, araştırın. Bir pembe kuvarsın hem canlı pembe, hemde beyaza yakın açık pembe kısımları bulunur. Koyu kısımlar görece daha yüksek fiyatlıdır, daha kaliteli kabul edilir.
• Her taşın çıkarıldığı bölgeler aşağı yukarı bellidir. Bir taş alırken kökenini, çıkarıldığı yeri sorabilirsiniz. Çoğu bilinçli satıcı size bunun cevabını kolaylıkla verecektir.
• Yada bir taş bulduğunuzda o taşın oluşması için uygun şartlar o bölgede mevcut mu? bunu araştırabilirsiniz. (Painite taşında bahsettiğimiz gibi, painite yakut yatağı olan bölgelerde bulunuyor çünkü bir yakut türevidir.)
• Bazı kaynaklarda bir taşa saç teli sarılarak ateşe tutulduğunda saç teli yanmıyorsa taşın gerçek olduğu şeklinde açıklamalar bulunuyor. Bilimsel kaynağı yada açıklaması var mıdır bilmiyorum. Denedim mi? Evet. 🙂 Elimdeki gerçek taşa saç teli sardım ve çakmak tuttuğumda saç teli yanmadı. Ama sahte taş olmadığı için onu deneyemedim. 🙂 Belki yinede pratik bir yöntem olarak denemek isteyebilirsiniz diye paylaşmak istedim. Bu arada bu yöntemi kehribar gibi reçine kökenli yada inci gibi organik kökenli taşlarda denemeyin. Taşı da kaybedebilirsiniz.
• Eğer bir taş bulduysanız ve ne olduğunu merak ediyorsanız, %100 kesin doğru bilgi için yapılması gereken bir gemolog tarafından incelenmesi, laboratuvar ortamında analiz yapılmasıdır.

İşlem Görmüş Doğal Taşlar Nelerdir?

Evet bu konudan da daha önce diğer yazılarımızda bahsetmiştik. Bir taşın “gerçek doğal taş” olması onun kesim yada cila dışında işleme tabi tutulmadığını gösterir. Ancak bazı taşlar daha güzel görünsün, renkleri daha canlı olsun diye bazı kimyasal yada fiziksel işlemlere tabi tutuluyor. Bu bir görünüm iyileştirme işlemidir. Basit bir örnek vermek gerekirse; daha sarı olması için sitrin taşının ısıtılma işlemi gibi. Bu işlemi gören taşlar genelde düşük kaliteli olanlardır. Bu sayede daha kusursuz, daha nadir bulunan bir görünüm elde edilir.

Laboratuvar Üretimi Sentetik Taşlar Nelerdir?

Sentetik taşlar laboratuvar ortamında oluşturulan taşlardır. Bu taşlar, doğal bir taşın fiziksel, kimyasal ve hatta optik özelliklerini taşıyabilir. Burada yapılan işlem, taşın doğal ortamda oluşmasını sağlayan kimyasal ve fiziksel şartların laboratuvar ortamında oluşturulması ve bu taşın insan tarafından üretilmesidir.

Son dönemde bu şekilde üretildiği en çok bilinen Zultanit taşı mesela. 1 gramı birkaç bin dolar olan bu taş, piyasada oldukça ucuza satılıyor. Evet aynı mineraller var, evet aynı optik yansımalar var, gerçeği gibi renk değiştiriyor ancak doğal ortamında oluşmamış taşlardır.

Kültür incileri de benzer şekilde uygun ortam sağlanarak üretilir. Sıkıştırma olarak üretilen turkuaz taşları da bu gruba girebilir.

Bu taşları laboratuvar üretimi olduğunu bilerek, görünümü hoşunuza gittiği için takı olarak kullanabilirsiniz. Bunda bir sakınca yoktur. Ancak doğal ortamda oluşmadıkları için olumlu etkilerinden faydalanmanız söz konusu değildir.

Sahte Taşlar Nelerdir?

Sentetik ve sahte taşın aynı şey olmadığından bahsetmiştik. Sahte taşların en belirgin özelliği bahsedilen taş olmamasıdır. Ne kimyasal nede fiziksel olarak o taş ile alakası yoktur.

Bu taşlar çoğunlukla boyanmış başka bir taş olabilir. Ya da en basitinden camdan üretilmiş olabilir. Pahaca daha değerli olan taşın görünümü verilmeye çalışılmıştır. Yine en bilinen örnek olarak turkuaz renge boyanmış başka bir taşın (genelde havlit) Firuze olarak satılması gibi…

Sahte taşlar bazen taş bile olmayabiliyor. Reçine yada cam ile kristal görünümü verilerek satışa sunulan taşlar var maalesef.

Daha önce bir taş satın almaya gittiyseniz ve fiyatın gerçek olamayacak kadar iyi olduğunu düşünüyorsanız, muhtemelen öyledir. Gerçek değerli taşlar genellikle taklitlerden çok daha pahalıdır.

Alışverişe çıkmadan önce biraz araştırma yapın ve gerçek taşların ortalama piyasa fiyatını öğrenin.

Sonuç olarak, gerçek doğal taş satın almayı planlıyorsanız, araştırmanızı yapmanızı, zamanınızı ayırmanızı ve bilinçli kararlar vermenizi öneriyorum. Bu şekilde, tam olarak istediğinizi ve olması gereken fiyata aldığınızdan emin olursunuz.